شک در مانعیتشک در مانعیت، تردید در تنافی یک قید با ماهیت مامورٌ به است. ۱ - مجرای شک در مانعیتشک در مانعیت، از مصادیق شک در اقل و اکثر ارتباطی، و در جایی است که در قیدی شک باشد که آن قید با اصل ماهیت ماموربه سازگار نباشد، مانند: شک مکلف در این که آیا گفتن استعاذة بعد از تکبیرة الاحرام جزء نماز است یا مانع آن. ۲ - نکته اولفرق مانع با قاطع در این است که مانع با اصل ماهیت ماموربه سازگار نیست، اما قاطع با هیئت اتصالی (پیوستگی میان اجزا) مامورٌ به منافات دارد؛ برای مثال، پوشیدن لباسی که از پوست حیوان حرام گوشتِ تذکیه نشده، تهیه شده، در نماز مانع است، اما سر زدن حدث یا خنده صدادار و یا پشت به قبله نمودن، قاطع نماز است. فرق این دو این است که نبود «مانع» در ماموربه شرط است و هیئت اتصالی میان اجزای قبلی و اجزای بعدی را قطع نمی‌کند و به این دلیل، اگر در اثنای نماز، مانعی چه به عمد و چه از روی نسیان ایجاد گردد و به سرعت برطرف شود به طوری که به موالات نماز خلل وارد نیاید و نیز جزئی از اجزای نماز هم زمان با آن انجام نشود و یا اگر انجام شود، اعاده گردد نماز باطل نمی‌گردد و اجزای قبلی آن با اجزای بعدی به هم پیوند می‌خورد؛ به خلاف «قاطع» که اگر در اثنای نماز ایجاد گردد، پیوند میان اجزای گذشته و آینده را قطع می‌کند، به گونه‌ای که قابلیت پیوند دوباره از بین می‌رود. [۱]
فاضل لنکرانی، محمد، کفایة الاصول، ج۵، ص۱۳۰.
عده‌ای دیگر، در فرق بین مانع و قاطع، وجه دیگری را ذکر کرده‌اند، به این شرح که اگر چیزی که مخلّ است در بین اجزای ماموربه واقع شود «قاطع» نامیده می‌شود و اگر در نفس اجزا واقع شود «مانع» نامیده می‌شود. ۳ - نکته دومشک در مانعیت، از مصادیق شک بین اقل و اکثر ارتباطی است که عده‌ای از اصولی‌ها در مورد آن به برائت و عده‌ای دیگر به احتیاط حکم کرده‌اند. [۳]
مشکینی، علی، تحریر المعالم، ص۲۰۰.
[۶]
ایروانی، باقر، الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی، ج۳، ص۴۶۰.
[۷]
خمینی، مصطفی، تحریرات فی الاصول، ج۳، ص۴۱۸.
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوين توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامي، برگرفته از مقاله «شک در مانعیت». |